تأثیر اضافه کاری بر فرسودگی شغلی کارکنان | مزایا و معایب اضافه کاری
یکی از مواردی که بیشتر کسب و کارها با آن سر و کار دارند، مقوله اضافه کاری است. هر کارگر و کارمندی در مدت اشتغال به کار، قطعاً با مسئله اضافه کاری برخورد خواهد داشت. برخی از کارکنان از اضافه کاری فراری‌اند، اما بعضی دیگر با آغوش باز از آن استقبال می‌کنند.
شما چند نفر از افراد شاغل را می‌شناسید که به طور مداوم اضافه کاری می‌کنند؟ از همه مهمتر آیا می‌دانید؛ چرا آنها باید اضافه کاری انجام دهند؟
سوأل اینجاست که اجبار کارکنان به انجام اضافه کاری، به سود سازمان مربوطه است و یا به ضرر آن ؟
قبل از اینکه به این مسأله بپردازیم، ابتدا به تعریف اضافه کاری می‌پردازیم.
محول کردن کار اضافی علاوه بر ساعت کار قانونی به کارمند یا کارگر را اضافه کاری می‌گویند. این کار ممکن است در داخل محیط کار و یا خارج از محل شرکت انجام شود.
دستمزد پرداختی بابت اضافه کاری، مازاد بر حقوق ساعات کار عادی و بر اساس قوانین مربوطه محاسبه و پرداخت می‌شود.
شاید بشود اضافه کار را به این شکل نیز توصیف کرد :
اضافه کار یعنی انجام کار در وقت اضافه !
وقت اضافه !
این کلمه ممکن است است تصویری از یک بازی مساوی و فوتبالیست‌های خسته در حال رقابت در یک مسابقه فینال را به ذهن متبادر کند.
در انتهای وقت اضافه، یک تیم برنده است و یک تیم بازنده.
اما در دنیای تجارت و کسب و کار، اضافه کاری نتیجه‌ای بیش از بدن‌های خسته و یک تیم برنده دارد. در واقع نتیجه نهایی اضافه کاری در کسب و کارها، باید برد برد باشد. انجام اضافه کاری، دستمزد بیشتر برای پرسنل و پیشبرد اهداف و کارهای سازمان را در پی خواهد داشت. البته در صورتیکه این اضافه کاری با دقت برنامه‌ریزی شده باشد.
پیشنهاد انجام اضافه‌کاری معمولاً از سمت کارفرما ارائه می‌شود. طبق ماده 59 قانون کار، درخواست اضافه کار از کارگر یک سری شرایط دارد. دو شرط مهم جهت انجام اضافه کاری عبارتند از:
الف: موافقت کارگر یا کارمند
ب: پرداخت ۴۰% دستمزد بیشتر، علاوه بر مزد ساعت کار عادی.
پرسنل در مواجهه با اضافه کاری دو گروهند:
1
گروه اول به کلی از اضافه کاری فراری‌اند و علاقه‌ای به انجام اضافه کاری ندارند.
ارجاع اضافه کار به افراد شاید با نارضایتی آنها همراه باشد و عملکردشان را تحت تأثیر قرار دهد.
2
گروه دوم با اشتیاق زیاد، اضافه کاری را می‌پذیرند.
این گروه نیز به سه دسته تقسیم می‌شود.
گروهی از کارکنان هستند که برای انجام وظایف و مسئولیت‌های خود به ساعات اضافی احتیاج ندارند، بلکه برای افزایش ساعات کار خود و گرفتن دستمزد اضافی، کارهای خود را به وقت اضافه موکول می‌کنند. گاهی پیش می‌آید که برخی از این کارکنان، از ساعات اضافه کاری شرکت جهت انجام امور شخصی استفاده می‌کنند. اضافه کاری این افراد نه تنها باعث افزایش بهره‌وری و پیشبرد امور شرکت نمی‌شود، بلکه باعث افزایش هزینه‌ها نیز خواهد شد.
برخی از پرسنل کم کار نیستند و علاقه‌ای جهت اضافه کاری ندارند. اما با توجه به نیازهای مالی، درخواست اضافه کاری دارند و یا مجبور به پذیرش پیشنهاد اضافه کار می‌شوند.
دسته سوم، کارکنان سخت کوش و فعالی هستند که علاقه فراوانی به پذیرفتن مسئولیت‌ها و چالش‌ها دارند. بنابراین هر پیشنهاد اضافه کاری را بدون توجه به وجه مالی آن می‌پذیرند. این کارکنان معمولاً هر مسئولیت و کاری را که به آنها واگذار می‌شود، به بهترین شکل انجام می‌دهند.
آیا واقعاً نیازی به انجام اضافه کاری هست ؟
این وضعیت ها را به عنوان مثال در نظر بگیرید:
1
به دلیل اخراج یک کارمند، میزان کار انباشته شده در کارتابل او افزایش یافته است. ممکن است مدیریت به جای استخدام کارمند جدید، راه میانبر و سریع‌تری را در نظر بگیرد. در این وضعیت جهت تعدیل کارهای انباشته شده، به کارمندان دیگر اجازه داده می‌شود ، اضافه کار کنند.
2
بعضی از کارکنان مجموعه مهارت‌ها و تجربیات اختصاصی دارند، که افراد دیگر از آن بی‌بهره‌اند. در صورت افزایش حجم کاری مربوطه به این افراد، به دلیل اینکه دیگران قادر به انجام مسئولیت‌ها و کارهای آنها نیستند، بالاجبار وظایف مربوطه باعث می‌شود که این کارکنان مقداری از کارها را در وقت اضافه کاری انجام دهند.
3
با توجه به این که پرداخت حقوق و دستمزد پرسنل، بخش قابل توجهی از هزینه‌های شرکت‌ها را شامل می‌شود. از این رو برخی از کارفرمایان در جهت کاهش هزینه‌ها از استخدام نیروی انسانی جدید خودداری می‌کنند.
استخدام، تربیت و آموزش نیروی کار جدید، هزینه‌هایی همچون حقوق، حق بیمه، هزینه آموزش، حق سنوات، عیدی، تغذیه، ایاب و ذهاب و ... را در بر دارد.
در بعضی از کسب و کارها با ارجاع کار بیشتر به نیروی انسانی موجود، در غیر ساعات اداری و به صورت اضافه کاری، باعث صرفه جویی در هزینه‌ها می‌شوند.
بیشتر کارکنان نیز از این موضوع استقبال می‌کنند، چرا که اضافه کاری برای آنها دستمزد بیشتری به همراه خواهد داشت.
از یک دیدگاه اگر اضافه کاری در جهت پیشبرد اهداف سازمان و همراه با رضایت کارکنان انجام شود، باعث افزایش سرعت کار و بهبود محصولات و خدمات شده و در نهایت افزایش بهره‌وری و پیشرفت سازمان را در پی خواهد داشت. همچنین افزایش دستمزد پرداختی به کارکنان، باعث رضایت خاطر آنان می‌شود. البته موضوع انتخاب شخص مناسب و علاقمند جهت انجام اضافه‌کاری نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که می‌گوید : اثرات اضافه کاری به طور کلی مطلوب نیست.
بسیاری از افراد ساعات کار بیشتر را با بهره‌وری بالاتر برابر می‌دانند، اما هنگامی که ساعات کاری یک کارمند از میزان معینی فراتر رود، به مرور تأثیرات منفی در پی خواهد داشت. ساعات کار طولانی، باعث خستگی کارکنان شده و خطا در کار را افزایش می‌دهد و در نهایت باعث کاهش کیفیت کار افراد می‌شود.
گذراندن ساعات زیادی از روز در محل کار، باعث می‌شود که شخص در روز کاری بعدی غیبت کند و یا با انرژی کمتری در سرکار حاضر گردد.
انجام اضافه کاری، کمبود وقت در خارج از محیط کار را نیز به دنبال خواهد داشت. کمبود وقت به معنای گذراندن وقت کمتر در کنار خانواده، ساعات استراحت و خواب کم و افزایش استرس است. این موضوع به مرور بر سلامت عمومی افراد تأثیر خواهد گذاشت.
همه این تأثیرات در نهایت منجر به یک اثر فراگیر می‌شود :
فرسودگی شغلی کارکنان
آیا هزینه کارکنان فرسوده و غیر مؤثر، ناراضی و شاید خطرناک کمتر از استخدام پرسنل اضافی است؟ در کوتاه مدت، ممکن است چنین باشد. اما در بلند مدت قطعاً عوارض و هزینه‌های بیشتری به دنبال خواهد داشت.
نظر شما چیست؟ اگر دیدگاهی دارید، لطفاً در بخش نظرات درج نمائید.
