انعقاد قرارداد کار یا استخدام (Employment Contract)، اولین مرحله برای شروع کار در یک سازمان یا شرکت می باشد. قرارداد کار بر اساس قوانین استخدامی کشور و قانون کار بین کارفرما یا نماینده او و کارگر یا کارمند منعقد می گردد و عبارتست از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی (دستمزد)، کاری را برای مدت موقت یا غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد. این نوع قرارداد با عناوین مختلفی مانند قرارداد کار، قرارداد استخدام، قرارداد کار موقت و ... نوشته می شود.
قرارداد کتبی و شفاهی از نظر اعتبار تفاوتی با هم ندارند. البته باید به این نکته توجه داشت که در صورت بروز مشکل و اختلاف بین کارگر و کارفرما، این رابطه کاری و شرایط آن باید از طریق مدارک و دلایل قابل قبول اثبات شود.
قرارداد کار کتبی در 4 نسخه یکسان تهیه و تنظیم شده و یک نسخه به کارفرما، یک نسخه به کارگر، یک نسخه به اداره کار و یک نسخه به اتحادیه کارگری یا شورای اسلامی کار تحویل می گردد.
انواع قرارداد کار
1- قرارداد کار دائم
این نوع قرارداد اکثراً در ادارات و شرکتهای دولتی و برخی از شرکتهای خصوصی متداول است و از زمان شروع قرارداد تا بازنشستگی فرد ادامه دارد. علاوه بر بازنشستگی عوامل دیگری مانند از کار افتادگی، فوت کارگر، استعفا و یا اخراج کارگر (طی شرایط خاص) باعث اتمام قرارداد کار دائم می گردد. فرم قرارداد استخدام دائمی، حکم پرسنلی (حکم کارگزینی) نامیده می شود.
*از کار افتادگی یعنی کارگر در طول مدت قرارداد و پیش از رسیدن به شرایط بازنشستگی، بنا به هر دلیلی (بیماری، حوادث کاری، حوادث و اتفاقات غیر مرتبط با کار) توان و قدرت کار کردن را از دست بدهد.
2- قرارداد کار موقت
قرارداد کار موقت یا غیر دائم که در حال حاضر در بیشتر شرکتها مرسوم است، عبارتست از قرارداد کاری که برای انجام کار در مدت معین (چند ماه تا چند سال) بین طرفین منعقد می گردد و با پایان مدت قرارداد و عدم تمدید آن خودبخود ملغی می گردد. در قرارداد کار موقت، حتماً باید تاریخ شروع و مدت زمان اعتبار قرارداد درج شود.
3- قرارداد کار معین
این قرارداد برای انجام کار و پروژه مشخص ( مثلاً پروژه احداث پل) بین دو طرف منعقد می گردد. بدیهی است با اتمام کار پروژه مورد نظر، قرارداد کار نیز به پایان می رسد.
4- قرارداد کار آزمایشی
همانطور که از نامش پیداست، این قرارداد به صورت آزمایشی منعقد شده و در صورت رضایت طرفین به قرارداد موقت یا دائم ختم می شود. در این دوره کوتاه که بین 1 تا 3 ماه می باشد، طرفین می توانند بدون اطلاع قبلی و بدون پرداخت خسارات، رابطه کاری را قطع نمایند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید پست قرارداد آزمایشی و شرایط آن را مطالعه نمائید.
شرایط صحت قرارداد
- مشروعیت موضوع قرارداد
- معین بودن موضوع قرارداد
- عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین در تصرف اموال و انجام کار مورد نظر
اطلاعاتی که باید در قرارداد کار درج شود
1. مشخصات کامل طرفین قرارداد (نام و نام خانوادگی، کد ملی، شماره شناسنامه، وضعیت تأهل و ... )
2. نوع کار، شغل یا وظیفه ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد.
3. حقوق یا مزد مبنا، پرداختی های دیگر از جمله اضافه کاری، پاداش، عیدی، حق مسکن، عائله مندی،خواربار و ... و کسورات
4. ساعات کار، تعطیلات و مرخصی ها
5. محل انجام کار
6. تاریخ انعقاد و شروع قرارداد
7. مدت قرارداد (برای قراردادهای کار موقت)
8. موارد ضروری طبق قانون کار و قوانین شرکت مربوطه
9. شرایط و نحوه فسخ قرارداد
10. شرایط و نحوه تسویه حساب پایان قرارداد
نکات مهم قرارداد کار
1- اگر در کارهای دارای ماهیت مستمر، مدت مشخصی در قرارداد ذکر نشود، از دید قانون کار، قرارداد کار دائم (غیر موقت) محسوب می گردد.
2- قرارداد کار موقت معمولاً بصورت 6ماهه و یا یکساله منعقد می شود.
3- اگر قرارداد کار موقت به موقع تمدید نشود، در صورت ادامه کار کارگر، امکان ادعای کارگر مبنی بر تمدید شفاهی قرارداد وجود دارد.
4- در قرارداد کار موقت ، تمدید یا تجدید قرارداد موجب تبدیل آن به قرارداد کار دائمی نخواهد شد.
5- در قرارداد آزمایشی اگر فسخ قرارداد از طرف کارفرما باشد، باید حقوق تمام دوره آزمایشی به کارگر پرداخت گردد و اگر کارگر قرارداد را فسخ نماید، فقط حقوق مدت انجام کار را دریافت خواهد کرد.
6- کارگر باید قبل از امضاء قرارداد، آن را به دقت مطالعه کرده و در صورت داشتن سوأل یا ابهام، درباره آن سوال نماید.
7- حقوق و مزایای پرداختی به کارکنان نباید کمتر از مصوبه های قانونی باشد.
8- هر تغییر در وضعیت کارگاه از جمله فروش، انتقال و یا ادغام، تغییر نوع تولید،فوت مالک و امثال آن در رابطه کارکنانی که قرارداد دارند، تأثیری ندارد.
9- در صورت وقوع حوادث غیر قابل پیش بینی، اگر تمام یا قسمتی از کارگاه تعطیل شود و انجام تعهدات کارگر یا کارفرما به طور موقت غیر ممکن گردد، قراردادهای کار با تمامی کارکنان یا کارکنان آن قسمت از کارگاه که تعطیل شده، به حالت تعلیق در می آید. تشخیص این مورد بر عهده اداره کار می باشد.
10- قراردادهای پیمانی با پیمانکاران باید طوری تنظیم شود که پیمانکار متعهد و موظف به رعایت تمام مقررات قانون کار (حقوق، مزایا، بیمه و ...) در قبال کارکنان باشد.
