مرخصی


تعریف مرخصی

 

یکی از موارد پرکاربرد در زمینه حضور و غیاب ، استفاده کارکنان از مرخصی است و هر روزه تقریباً در تمامی ادارات و سازمانها مورد استفاده قرار می گیرد. ممکن است هر یک از کارکنان طی روزهای کاری نیاز داشته باشند که مدتی را جهت انجام امور شخصی و یا بعلت موارد دیگر ، در خارج از محل کار حضور داشته باشند. مرخصی یکی از حقوق تعریف شده کارکنان توسط قانونگذار است که در قانون کار گنجانده شده است.

مرخصی به عنوان یک عامل تشویقی، علاوه بر ایجاد امکان جهت انجام امور شخصی سبب می گردد که پرسنل با انرژی بیشتر و روحیه بهتر به انجام امور محوله خود بپردازند.

مرخصی  حقی است  برای کارگر یا کارمند جهت عدم حضور در محل کار در روزهای غیرتعطیل، به شرط اینکه فرد مورد نظر مطابق قانون کار مشغول به کار بوده و تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی نیز باشد. بنابراین افرادی که بصورت روزمزد و ساعتی کار می کنند، مشمول استفاده از قانون مرخصی نیستند. اما کارگران فصلی و یا پاره وقت به شرط توافق با کارفرما و یا درج در فرم قرارداد می توانند به نسبت روزهای حضور و کارکرد انجام شده، از مرخصی استفاده نمایند.

                  

انواع مرخصی

 

بر اساس شرایط استفاده ، مرخصی به صورت کلی به سه دسته تقسیم می گردد:

 

1- مرخصی استحقاقی یا مرخصی با حقوق

2- مرخصی استعلاجی

3- مرخصی بدون حقوق


مرخصی در قانون کار



مرخصی استحقاقی

 

مرخصی استحقاقی ، پرکاربردترین نوع مرخصی است  که طی آن هر پرسنل بدون کسر حقوق می تواند در محل کار حاضر نشود. یعنی فرد شاغل علاوه بر استفاده از مرخصی استحقاقی، حقوق روزهای مرخصی را نیز دریافت می کند. به این نوع مرخصی ، مرخصی با حقوق نیز گفته می شود. طبق قانون میزان استفاده از مرخصی استحقاقی در یک سال 26 روز است که با احتساب 4 روز جمعه، 30 روز می شود(2.5روز در ماه). سایر روزهای تعطیل و جمعه جزء ایام مرخصی محسوب نمی شود.

مرخصی استحقاقی برای مشاغل سخت و زیان آور (که قانون آنها را مشخص کرده) به میزان 5 هفته در سال (تقریباً 3روز در ماه) است و حتی الامکان مرخصی باید در دو نوبت شش ماه اول و  دوم در طول سال استفاده شود.

قانون استفاده از مرخصی استحقاقی به نظر کارفرما و توافق با وی هم بستگی دارد. در اکثر شرکتها در صورتیکه  فرد شاغل از کل یا مقداری از مرخصی خود استفاده نکند، در تسویه آخر سال پول آنرا دریافت خواهد کرد. البته طبق قانون، امکان ذخیره 9 روز از 26 روز و استفاده در سال بعد وجود دارد.

 

 

مرخصی ساعتی

 

هر یک از کارکنان ممکن است برای انجام امور شخصی نیاز داشته باشند تا چند ساعت از محل کار خارج شده و پس از انجام کارهای خود، مجدداً به محل اشتغال خود بازگردند. در اینصورت می تواننداز مرخصی ساعتی استفاده نمایند. مطابق قانون، مرخصی کمتر از یک روز کار جزو مرخصی استحقاقی محسوب می‌‌شود. در برخی ادارات و سازمان‌ها عنوان «مرخصی کمتر از دو یا سه ساعت» برای انجام کار‌های ضروری کارگران تعریف شده که بیش از آن، مرخصی یک روز کامل محاسبه می‌‌شود. در برخی سازمانهای دیگر میزان مجاز استفاده از مرخصی ساعتی تا 5 و یا حتی 6 ساعت می رسد.در صورتیکه جمع مرخصی های ساعتی استفاده شده توسط یک فرد به 8 ساعت برسد، این 8 ساعت تبدیل به یک روز مرخصی شده و از میزان مرخصی استحقاقی کسر می شود.

 

 

مرخصی استعلاجی

 

همانطور که از نامش پیداست، این نوع مرخصی مخصوص ایام بیماری است. هر گاه بیماری مانع از انجام کار فرد شاغل شود، جهت استفاده از مرخصی، شخص باید مراتب را در کوتاه ترین زمان ممکن به محل اشتغال خود اطلاع دهد. شخص بیمار با تشخیص و تأیید پزشک معتمد می تواند تا بهبودی کامل از مرخصی استعلاجی استفاده نماید. این نوع مرخصی اعم از کوتاه مدت یا بلندمدت تابع ضوابط و مقررات قانون تامین اجتماعی است، به نحوی که مدت مرخصی استعلاجی باید توسط پزشک معتمد و یا کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی تایید شود تا هم جزو سوابق کار و بازنشستگی کارکنان به شمار آید و هم مشمول پرداخت غرامت و دستمزد شود. میزان دستمزد پرسنل (غرامت) در ایام بیماری تا ۷۵ درصد حقوق و دستمزد روزانه است و پس از تأیید مدارک پزشکی توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می گردد. اگر بیماری شخص مربوط به حوادث ناشی از کار باشد، باید 100 درصد حقوق و دستمزد روزانه و حق بیمه مربوطه به ایام مرخصی به فرد بیمار پرداخت گردد.

سقف مرخصی استعلاجی 4ماه است، ولی اگر بیماری صعب العلاج باشد، با تأیید پزشک معتمد و شورای عالی پزشکی، فرد بیمار بازنشسته می شود.

 

 

مرخصی زایمان

 

قانون برای ایام بارداری و زایمان مادران شاغل ، 9 ماه مرخصی زایمان در نظر گرفته است. بخشی از مرخصی زایمان در ماههای پایانی بارداری و بخشی دیگر ، بعد از زایمان استفاده می شود. پس از پایان مدت مرخصی، فرد شاغل می تواند به محل کار خود برگردد و کارفرما حق اخراج یا ممانعت از شروع کار مجدد وی را ندارد، مگر اینکه خود فرد تمایلی به بازگشت نداشته باشد.

حقوق و دستمزد ایام مرخصی زایمان، پس از اتمام دوران مرخصی و توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می گردد. در ضمن این مدت جزو سوابق خدمتی (کاری) شخص نیز محاسبه می شود.

 

 

مرخصی بدون حقوق

 

مرخصی های مازاد بر مرخصی استحقاقی ، بدون حقوق بوده و طی آن هیچگونه حقوق و مزایایی از جمله حقوق ماهانه، بیمه، عیدی، سنوات و سایر موارد به پرسنل تعلق نمیگیرد. در صورت اتمام میزان مرخصی استحقاقی، چنانچه فرد شاغل پس از آن نیاز به مرخصی داشته باشد، می تواند با موافقت کارفرما و یا مسئول مربوطه از مرخصی بدون حقوق استفاده نماید.

عمده موارد استفاده از مرخصی بدون حقوق شامل انجام امور شخصی، گرفتاری خانوادگی، تحصیل، انجام سفر‌های طولانی، تغییر کار و گذراندن دوره آزمایشی برای کار جدید است. مرخصی بدون حقوق حداکثر دو سال است که در صورت استفاده از مرخصی تحصیلی، به مدت دو سال دیگر قابل تمدید است. در طول مرخصی بدون حقوق قرارداد کار شخص به حال تعلیق در می آید و پس از مرخصی، می تواند به کار سابق خود باز گردد.

 

 

مرخصی حج

 

هر یک از افراد شاغل تحت پوشش قانون کار، جهت ادای فریضه حج واجب، حق دارد  در طی مدت خدمت خود، فقط برای یک بار و به مدت یک ماه از مرخصی حج واجب استفاده نماید. اگر شخص عازم به سفر حج دارای ذخیره مرخصی استحقاقی باشد، به میزان 30 روز از مرخصی استحقاقی (با حقوق) وی کسر می شود، در غیر اینصورت مرخصی حج شخص، بدون حقوق محاسبه شده و برای یک ماه حقوقی به وی تعلق نمی گیرد. 

 

 

 مرخصی پاس شیر

 

به منظور ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر و نیز حمایت از مادران شیرده، پرسنل زن شاغل مجازند برای مدت دو سال(تا دوسالگی نوزاد)،  روزانه (در ابتدا یا انتهای ساعت کاری) به مدت یک ساعت از مرخصی ساعتی به منظور شیردهی به نوزاد استفاده کنند. به مادرانی که صاحب فرزندان دو قلو یا چند قلو هستند روزانه به مدت دو ساعت مرخصی ساعتی جهت شیردهی تعلق می گیرد. 

 

 

مرخصی ازدواج

 

مرخصی ازدواج یک نوع مرخصی تشویقی به مدت 3 روز است که یکبار در صورت ازدواج دائم به فرد شاغل تعلق می گیرد. مدت مرخصی ازدواج جدا از مرخصی استحقاقی بوده و این 3روز جزو روزهای کاری محسوب می گردد و کلیه حقوق و مزایای قانونی آن به شخص پرداخت می گردد. 

 

 

مرخصی فوت

 

در صورت فوت اقوام درجه یک (همسر، فرزند، پدر و مادر)، مدت 3 روز مرخصی با حقوق به شخص تعلق می گیرد. مدت این مرخصی هم مانند مرخصی ازدواج، هیچ ارتباطی به مرخصی استحقاقی معمول نداشته و مستحق دریافت حقوق و سایر مزایای قانونی نیز میگردد.

زمان استفاده از مرخصی فوت و ازدواج، همزمان با فوت اقوام درجه یک و یا ازدواج دائم بوده و قابل انتقال و استفاده در زمانهای دیگر نیست.