نیروی انسانی مهمترین دارایی و سرمایه هر شرکتی است. مدیریت منابع انسانی از اهمیت به سزایی برخوردار بوده و در صورت مدیریت صحیح ، پیشرفت سازمان و دستیابی به اهداف میسر خواهد شد. یکی از واحدهایی که امروزه نقش مهمی در سازمان ها به خصوص در سازمان‌های بزرگ دارد، واحد مدیریت منابع انسانی است. البته در بسیاری از کسب و کارهای متوسط و کوچک شغل و پست مجزایی به نام مدیریت منابع انسانی وجود ندارد و وظایف آن برعهده یکی از مدیران رده بالای آن کسب و کار است. در این بخش به نقش مدیریت منابع انسانی در سازمان می‌پردازیم.
تعریف مدیریت منابع انسانی
مدیریت منابع انسانی مسئولیت کلیه فعالیت‌ها و خط مشی‌های مربوط به کارکنان و نیروی انسانی سازمان را بر عهده دارد. هدف کلی مدیریت منابع انسانی عبارت است از افزایش کارایی نیروی انسانی در جهت افزایش بهره‌وری و پیشرفت سازمان.
مدیریت منابع انسانی از مهمترین و حساس‌ترین پست‌ها در هر کسب و کاری است، که با مدیریت خوب و حرفه‌ای خود می‌تواند موجبات رشد مستمر سازمان را فراهم آورد.
وظایف و مسئولیت‌های مدیریت منابع انسانی
1. استخدام
یکی از مسئولیت‌های اصلی مدیریت منابع انسانی شناسایی نیازهای شغلی سازمان و استخدام افراد مناسب است. با شناسایی دقیق نیازهای سازمان و برآورد نیروی کاری مورد نیاز، می‌توان بهترین نیروی کار را جذب نمود. انتخاب افراد مناسب ،انجام هماهنگی های لازم برای مصاحبه، تنظیم قرارداد و تشکیل پرونده پرسنلی افراد جدید بر عهده واحد منابع انسانی است.
2. آموزش
آموزش نیروی انسانی از عوامل بسیار مؤثر در بهبود عملکرد کارکنان و افزایش بهره‌وری سازمان می‌باشد. تمامی کارکنان باید با آموزش‌های لازم همیشه به روز رسانی شوند. با آموزش الگوهای کاری شرکت به کارکنان جدید، آن‌ها با انگیزه و مهارت کافی وارد محیط کار می‌شوند. مدیریت منابع انسانی باید تمامی بخش‌ها و کارکنان سازمان را زیر نظر داشته، آموزش‌های مورد نیاز آن‌ها را شناسایی نماید و این آموزش‌ها را به بهترین شکل در اختیار پرسنل قرار دهد.
3. ارزیابی عملکرد کارکنان
یکی از مهمترین مسئولیت‌ها و وظایف مدیریت منابع انسانی، نظارت و ارزیابی مداوم عملکرد کارکنان است. این ارزیابی علاوه بر کمک به رسیدن سازمان به اهداف خود، باعث رشد کارکنان نیز خواهد شد. ارزیابی عملکرد فرآیندی است که در جریان آن با ایجاد شاخص‌هایی، میزان دستیابی سازمان را به خروجی های مورد انتظار می‌سنجد و فرآیند تصمیم گیری را تسهیل می‌کند. ارزیابی عملکرد، ابزار مفیدی برای ارزشیابی کارکنان و ایجاد تفاوت بین کارکنان پرتلاش و معمولی است.
نظارت مستمر و علمی بر عملکرد افراد در همه سطوح مبتنی بر الگوها و استانداردهای تعریف شده، یکی از علل پیشرفت در سازمان است. در سازمان‌ها از ارزیابی عملکرد برای شناسایی نیازهای آموزشی، ایجاد انگیزه در افراد، سیستم پاداش دهی مناسب، تعیین کارایی و اثربخشی فعالیت‌ها و بهسازی منابع انسانی و ... استفاده می‌شود.
4. حل اختلافات
به دلیل وجود دیدگاه‌های مختلف، بروز اختلاف در هر شغلی امری اجتناب ناپذیر است. اختلاف بین همکاران، اختلاف بین کارکنان و مدیران و ... . وظیفه مدیر منابع انسانی، مداخله و حل و فصل اختلافات بین مدیریت و پرسنل و یا اختلاف بین کارکنان مختلف است. مدیر منابع انسانی پس از شنیدن صحبت‌های طرفین و پس از تحقیق و بررسی، اقدام لازم را در حیطه اختیارات خود انجام می‌دهد.
5. سازمان‌دهی
مدیر منابع انسانی مسئول سازمان‌دهی تمام کارهای شرکت از جمله برنامه ریزی مراسمات، آموزش‌ها، معارفه کارکنان جدید و ... است. مدیریت منابع انسانی باید بتواند سیاست‌های داخلی شرکت را به نحوی شایسته به اعضای جدید تفهیم کند تا در آینده دچار مشکل نشوند.
6. ارتباط با کارکنان
نقش و اهمیت منابع انسانی در سازمان انکار ناپذیر است. واحد منابع انسانی، با تمامی بخش‌ها و کارکنان سازمان سر و کار دارد. برخی از امور کارکنان شرکت توسط این بخش رتق و فتق می‌شود. بنابراین مدیریت منابع انسانی باید از مهارت‌های ارتباطی بالایی برخوردار باشد.
به نظر شما مدیری که تمام وقت بر روی صندلی دفترش نشسته، می‌تواند ارتباط خوبی با کارکنان بخش‌های مختلف ایجاد کرده و به امور مرتبط با آن‌ها رسیدگی کند؟
تعامل و رفتار خوب با کارکنان، باعث می‌شود که کارکنان به راحتی مشکلات موجود را با مدیریت در میان بگذارند. ایجاد اعتماد و اطمینان دو طرفه باعث رفع بسیاری از مشکلات خواهد شد.
7. پاداش و تشویق
یکی از مواردی که باعث ایجاد انگیزه در کارکنان و تلاش مضاعف آن‌ها می‌شود، ارائه پاداش و تشویق‌های مناسب است. حتی گاهی یک تشکر و تقدیر کلامی در برابر همکاران، انگیزه مضاعفی به کارکنان می‌دهد. با ارائه سیستم پاداش و تشویق می‌توان یک فضای رقابتی سالم بین کارکنان، جهت دستیابی به اهداف شرکت ایجاد کرد.
تشویق‌ها می‌تواند به صورت پاداش نقدی، سبد غذایی و ارتقاء شغلی و یا به صورت دادن مرخصی، منعطف کردن ساعات کاری و ... باشد. بنابراین مدیریت منابع انسانی باید برنامه‌ای مشخص و اصولی برای ارائه پاداش و تشویق کارکنان داشته باشد.
8. مدیریت فضای محیط کار
عملکرد پرسنل تا حدودی به فضا و جو کاری حاکم بر محیط کار بستگی دارد. فراهم کردن محیط کاری سالم و مناسب برای کارکنان، تأثیر به سزایی در رشد و تعالی سازمان دارد. با حذف عوامل استرس‌زا و ایجاد یک محیط کاری ایمن و لذت بخش، فضای کاری مناسب و صمیمی بین کارکنان ایجاد می‌شود. در فضای کاری مناسب، کارکنان به راحتی نظرات، پیشنهادات و حتی انتقادات خود را ابراز می‌کنند و چه بسا برخی از این نظرات باعث افزایش رشد و بهره‌وری سازمان شود. نقش منابع انسانی در این مورد بسیار پر اهمیت است . مدیریت منابع انسانی باید دارای نگرشی باز باشد و با کارکنان ارتباط دوستانه‌ای برقرار کند. عدم برخورد سلیقه‌ای و داشتن رفتار برابر با همه کارکنان در دراز مدت، باعث افزایش میزان رضایت تعهد کارکنان خواهد شد.
9. مدیریت حضور و غیاب و حقوق و دستمزد
یکی از مهمترین مسئولیت‌های مدیریت منابع انسانی در سازمان که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، نظارت و مدیریت بر روند حضور و غیاب و پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان است. با آگاهی از روند حضور و غیاب پرسنل می‌توان ارزیابی صحیحی از عملکرد آنان داشت.
محاسبه کامل و پرداخت درست دستمزد کارکنان، یکی از مهمترین مسئولیت‌ها در هر شرکتی است و اشتباه در این مورد، نارضایتی پرسنل را در پی خواهد داشت. استفاده از سیستم‌های حضور و غیاب و حقوق و دستمزد مناسب جهت جمع‌آوری حضور و غیاب و محاسبه دستمزد کارکنان امری ضروری است. بنابراین مدیریت منابع انسانی باید بر انتخاب و خرید اتوماسیون‌های مناسب، نظارت کافی داشته باشد.
مهارت‌های مدیریت منابع انسانی
مهارت ارتباطی
مدیریت منابع انسانی، پل ارتباطی بین کارفرما و کارکنان است. بنابراین باید بتواند به نحو احسن این ارتباط را برقرار نماید. این امر مستلزم برخورداری از مهارت‌های ارتباطی بالایی است. مدیر منابع انسانی باید بتواند به شکلی کارآمد سوألات و انتقادات کارکنان را مدیریت کند و جواب مناسبی برای آن‌ها داشته باشد.
مدیریت امور اداری
یک مدیر منابع انسانی باید از تمامی امور و روال‌های اداری آگاهی داشته باشد. او باید بتواند امور اداری سازمان را به بهترین نحو مدیریت کند. مدیریت و نظارت بر حضور و غیاب کارکنان، مدیریت فایل‌ها و اسناد، فرآیندهای استخدام و اخراج و مدیریت حقوق و دستمزد و ... از جمله این موارد است.
آشنایی با قانون
مدیریت و رهبری منابع انسانی مستلزم آگاهی و آشنایی با قوانین مختلف است. رشد مستمر سازمان، مستلزم پیروی همیشگی از قانون است.
آشنایی با قانون در نوشتن سیاست‌های جدید یا تنظیم قراردادها، تنظیم آیین نامه های کاری و اداری و ... امری ضروری است. لذا مدیر منابع انسانی باید با قوانین کار آشنایی کامل داشته باشد، تا در صورت لزوم بتواند در راستای منافع سازمان و کارکنان تصمیم بگیرد.
اگر هر کاری در سازمان در سایه قانون انجام شود، قطعاً بسیاری از مشکلات احتمالی در آینده منتفی خواهد شد.
دانش و اصول مدیریت
داشتن دانش و مهارت در زمینه مدیریت از اصلی ترین مهارت‌های مدیر منابع انسانی است. این دانش و مهارت می‌تواند از طریق تحصیلات آکادمیک و یا تجربه شغلی حاصل شود.
داشتن تحصیلات آکادمیک و همچنین تجربه کاری، کمک می‌کند تا سایر مهارت‌ها و تخصص‌ها به سهولت قابل یادگیری باشد.
آینده نگری
داشتن دید وسیع و آینده نگری، کمک شایانی در شناسایی مشکلات بالقوه و جلوگیری از گسترش آن در آینده خواهد شد.
مشاوره
یکی از مهارت‌های کلیدی مدیریت منابع انسانی، توانایی ارائه مشاوره صحیح به کارکنان، کارفرما و سایر مدیران در زمینه امور پرسنلی و سایر امور مرتبط است.
انتخاب و استخدام
مدیر منابع انسانی باید روانشناس خوبی باشد. او باید بتواند در مواجه به متقاضیان شغل، آن‌ها را با نیازها و شرایط شرکت تطبیق دهد و بهترین گزینه را انتخاب و استخدام نماید.
آشنایی با اتوماسیون‌ها و سیستم‌های اداری
در عصر دیجیتال، انواع سیستم‌های نرم‌افزاری، جایگزین رو‌ش‌های سنتی شده است. امروزه استفاده از نرم‌افزارهای مختلفی همچون نرم‌افزار پرسنلی، سیستم حضور و غیاب، حقوق و دستمزد و ...، امری متداول در هر شرکت و سازمان است.
آشنایی کامل با این سیستم‌ها ، باعث می‌شود مدیر منابع انسانی عملکرد بهتری در انجام امور مربوطه داشته باشد.
مهارت تحلیل و گزارش
یکی از مهارت‌های مورد نیاز مدیریت منابع انسانی، توانایی گزارش‌گیری، تحلیل گزارشات و گزارش دهی است.
مدیریت منابع انسانی باید توانایی لازم جهت خواندن و تحلیل و تفسیر گزارش‌های ارائه شده از طرف کارکنان زیر مجموعه خود و یا بخش‌های دیگر را داشته باشد.او همچنین باید بتواند با استفاده از داده‌های حاصل از سیستم‌های اطلاعاتی مختلف، گزارشات لازم را تهیه کرده و در اختیار کارفرما، مدیریت عامل و سایر مدیریت‌ها و بخش‌ها قرار دهد.
کار گروهی
مدیریت منابع انسانی با تمامی بخش‌های یک شرکت در ارتباط است. بنابراین باید بتواند با همه بخش‌ها همکاری خوبی داشته باشد. مدیر منابع انسانی باید توانایی تشکیل تیم و همکاری با کارکنان زیر مجموعه خود داشته باشد.
چکیده
مهمترین سرمایه و دارایی هر شرکتی، نیروی کار آن شرکت است. نیروی انسانی در هر سازمان تحت نظارت مدیریت منابع انسانی است. لذا این بخش یا پست، یکی از بخش‌های پر اهمیت و حیاتی در هر سازمانی است.
وجود یک مدیر شایسته و حرفه‌ای در رأس مدیریت منابع انسانی، تأثیر به سزایی در رشد و تعالی سازمان دارد. از طرف دیگر عملکرد ضعیف مدیریت منابع انسانی، آینده و اهداف شرکت را به خطر خواهد انداخت. به صورت خلاصه می‌توان گفت مدیریت منابع انسانی شامل فرآیندهای تجزیه و تحلیل شغل، استخدام و جذب افراد شایسته، آموزش و توانمندسازی کارکنان، پاداش‌های مادی و معنوی برای کارکنان، ایجاد فضای ایمن، سالم و صمیمی و به دور از هرگونه استرس در محیط کار، ارزیابی عملکرد و انگیزش کارکنان است.
بیشتر بدانید
عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی انسانی در سازمان
6 روش برای مدیریت بهتر محیط کار
